یادداشت

پاسخ کوتاه:
ایران یکی از کانون‌های مهم فلسفه در جهان اسلام و شرق است. نظریه‌های فلسفی ایرانی شامل مکاتب باستانی (مانند حکمت زرتشتی و مانوی)، فلسفه اسلامی ایرانی (فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، ملاصدرا) و جریان‌های معاصر است. این میراث فلسفی نه تنها متعلق به ایران، بلکه بخشی از میراث فکری بشریت محسوب می‌شود.

🏛 فلسفه ایران باستان

• حکمت زرتشتی: بر پایه آموزه‌های اوستا، تأکید بر دوگانه خیر و شر، آزادی انتخاب انسان و مسئولیت اخلاقی.
• مانویت: آیینی فلسفی-دینی که جهان را بر اساس نبرد نور و ظلمت تفسیر می‌کرد.
• مزدکیان: نظریه اجتماعی-فلسفی با تأکید بر عدالت اجتماعی و اشتراک در اموال.

🌿 فلسفه اسلامی ایرانی

• فارابی (۲۵۷–۳۳۹ هـ): بنیان‌گذار فلسفه اسلامی نظام‌مند؛ نظریه «مدینه فاضله» و تلفیق فلسفه یونانی با اندیشه اسلامی.
• ابن‌سینا (۳۷۰–۴۲۸ هـ): فیلسوف و پزشک بزرگ؛ نظریه «وجود و ماهیت»، «واجب‌الوجود» و کتاب شفا و قانون.
• سهروردی (۵۴۹–۵۸۷ هـ): بنیان‌گذار حکمت اشراق؛ تأکید بر نور به عنوان اصل هستی و معرفت شهودی.
• ملاصدرا (۹۸۰–۱۰۵۰ هـ): بنیان‌گذار حکمت متعالیه؛ نظریه «اصالت وجود»، «حرکت جوهری» و تلفیق عقل، شهود و وحی.

📚 فلسفه معاصر ایران

• هانری کربن (فیلسوف فرانسوی) نقش مهمی در معرفی فلسفه ایرانی به غرب داشت.
• علامه طباطبایی: فیلسوف معاصر با تمرکز بر فلسفه اسلامی و تفسیر قرآن.
• مرتضی مطهری: تلفیق فلسفه اسلامی با مسائل اجتماعی و معاصر.
• جریان‌های جدید: فلسفه زبان، فلسفه سیاسی و فلسفه علم در ایران معاصر در حال رشد هستند.

✨ ویژگی‌های فلسفه ایرانی

• تلفیق عقل و شهود (ابن‌سینا و سهروردی).
• تأکید بر اصالت وجود و حرکت درونی هستی (ملاصدرا).
• پیوند فلسفه با عرفان و دین.
• نقش مهم در انتقال فلسفه یونانی به جهان اسلام و سپس اروپا.

جمع‌بندی:
نظریه‌های فلسفی متعلق به ایران از حکمت باستانی زرتشتی و مانوی تا فلسفه اسلامی ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا گسترده‌اند. این میراث فکری نه تنها هویت فلسفی ایران را شکل داده، بلکه بر فلسفه جهانی نیز اثر گذاشته است.

Sources: فلسفه در ایران - ویکی‌پدیا اندیشه‌های فلسفی در ایران معاصر - انسان‌شناسی و فرهنگ چیستی فلسفه ایرانی - آکادمی مطالعات ایرانی لندن